مداخلات کاردرمانی برای تقویت مشارکت تحصیلی کودکان

متخصصان کار درمانی توانایی مشارکت دانش آموزان در مدرسه را ارزیابی نمودند و خدماتی را برای تقویت یادگیری، عملکرد تحصیلی و مشارکت تحصیلی ارائه می‌کنند.

هدف  این پژوهش: این مطالعه به دنبال بررسی اثر بخشی مداخلات کاردرمانی برای تقویت مشارکت تحصیلی کودکان و نوجوانان 5 تا 21 ساله است.

گزینش و جمع آوری داده:  فعالیت کار درمانی با تمرکز روی کودکان 5 تا 21 ساله مدنظر این مطالعه بود.

یافته‌ها: چهل و شش مطالعه براساس سه موضوع وارد این مطالعه مروری ‌شدند:

(1) مداخلاتی در حمایت از مشارکت و یادگیری در کلاس درس؛

(2) مداخلاتی در حمایت از انگیزش و مشارکت در سواد آموزی شامل خواندن، بیان نوشتاری و درک مطلب و

(3) مداخلاتی در حمایت از دست نویسی

استفاده از جلیقه‌های وزین و توپ‌های تعادلی برای تقویت عملکرد مشارکت آموزشی کودکان به شواهد پژوهشی اندکی رسیده‌اند و شواهد پژوهشی متوسطی در حمایت از یوگا برای تقویت مشارکت آموزشی وجود دارد. کاربرد فعالیت‌های خلاقانه، مداخلات با میانجی‌گری والدین و مداخلات تحت حمایت همسالان هم برای تقویت مشارکت در سواد آموزی دارای شواهد پژوهشی متوسطی بودند. شواهد پژوهشی قدرتمندی در حمایت از فعالیت درمانی برای دست نویسی و شواهد ضعیفی در حمایت از برنامه‌های مختلف دست نویسی مثل جایگزینی یا راهکارهای آموزشی جانبی برای تقویت توانایی دست نویسی وجود داشت.

مطالعات دقیق‌تری از جانب متخصصان کاردرمانی با استفاده از معیارهای مشارکت و دستاوردهای تحصیلی در مدارس مورد نیاز است.

یافته‌های حاصل از این مقاله: این مطالعه مروری نظامند، شواهدی در مورد کاربرد مداخلات فعالیت محور و کار محور برای افزایش مشارکت و یادگیری کودکان در مدرسه را در اختیار متخصصان کار درمانی قرار می‌دهد.

یادگیری و پیشرفت تحصیلی از جمله اولین تلاش‌های دوران کودکی هستند. صلاحیت کاری در نقش یک دانش‌آموز با یادگیری و مشارکت در مدرسه، مشهود است .

شاخص‌های مشارکت شامل مدت زمان نشستن در کلاس، مدت زمان فعالیت مستقل و همکاری با همسالان، عملکرد تحصیلی، برقراری ارتباط و همکاری کلاسی هستند. دانش آموزان دارای معلولیت کمتر از دانش آموزان سالم در فعالیت‌های مدرسه مشارکت می‌کنند متخصصان کاردرمانی به ارزیابی توانایی مشارکت دانش آموزان در مدرسه می‌پردازند و خدمات مداومی را برای تقویت یادگیری، عملکرد تحصیلی و مشارکت دانش آموزان ارائه می‌دهند.

سواد آموزی در ارتباط با مشارکت آموزشی به توانایی خواندن و نوشتن و بیان منظور خود به شکل مکتوب اشاره دارد. دست نویسی هم مؤلفه‌ای از سوادآموزی است که متخصصان کاردرمانی به طور مکرر به تبیین آن پرداخته‌اند. نقص در دست نویسی با مشکلاتی در نگارش روان و مشارکت سازنده در تکالیف تحصیلی در ارتباط است. مؤلفه خواندن در سوادآموزی هم از دیدگاه مشارکت و اشتیاق کاری قابل درک است. هنگامیکه کودک، می‌خواند با موضوع تکلیف در زمینه شخصی تعامل برقرار کرده و متغییرهای زیادی در این زمینه روی مشارکت تحصیلی او تأثیر دارند.

طبق مطالعه لاو (2002) مشارکت در کارها دارای چند بعد است که شامل اولویت‌های و علاقمندی فرد به فعالیت‌های کاری، مکان و فردی که فعالیت با او انجام می‌شود و مقدار لذت و رضایت از انجام این فعالیت‌ها؛ هستند. اگر چه سواد آموزی به ندرت به طور مستقیم در کار درمانی مورد بررسی قرار گرفته ولی در پیشینه پژوهشی کار درمانی وجود دارد. سواد آموزی (در قالب خواندن و نوشتن) طبق ویرایش سوم از «چهارچوب کار عملی در کار درمانی: حوزه و فرایند کار» (2014، ATOTA: 3- OTPF) به عنوان بخشی از مشارکت آموزشی رسمی لحاظ می‌شود. بنابراین سوادآموزی در حوزه کار درمانی قرار گرفته ولی ارائه کار درمانی به ویژه برای کودکانی که مشکلات خواندن دارند به خوبی تبیین نشده است. به همین ترتیب مطالعات اندکی هم به تحلیل اثربخشی مداخلات کار محور برای تبیین دست نویسی و مشارکت آموزشی پرداخته‌اند. در پیشینه پژوهشی شکاف مهمی در قبال مداخلات در زمینه سطح مشارکت کودکان مدرسه‌ای وجود دارد.

هدف از این مطالعه مروری نظامند هم ارائه شواهدی برای استفاده از مداخلات فعالیت محور یا کار محور برای افزایش مشارکت و یادگیری کودکان در مدرسه است. هدف از این مطالعه، پاسخ به این پرسش است که چه شواهدی برای اثربخشی مداخلات در حوزه کار عملی و کار درمانی برای تقوی یادگیری، پیشرفت تحصیلی و مشارکت موفق کودکان و نوجوانان 5 تا 21 ساله در مدرسه وجود دارد؟

مروری به عنوان بخشی از پروژه کار عملی مبتنی بر شواهد

این مطالعه مروری به عنوان بخشی از پروژه کار عملی مبتنی بر شواهد در انجمن کار درمانی آمریکا (AOTA) تحت حمایت این نهاد و با بودجه آنها انجام شده است.  شرایط و راهبرد پژوهش به وسیله یکی از کارکنان روش شناسی، یک کتابدار پزشکی و گروه مشاور AOTA مشخص شد. جستجوها مربوط به پایگاههای داده‌ای MEDLINE،PsycINFO، CINAHL، OTseeker و Cochrane هستند. جستجوی اولیه به 89461  مقاله بین سالهای 2000 تا 2017 رسید. بعد از مرور اولیه و غربالگری به وسیله روش شناس پژوهشی AOTA، نویسندگان مقاله به غربالگری 5310 نتیجه از نظر ورودشان به مرور نظامند پرداختند. جستجوی دستی، 12 مقاله دیگر را هم برای غربالگری بیشتر مدنظر قرار داد. مقالات با استفاده از دستورالعمل‌های موارد ترجیحی در گزارش مقالات مروری نظامند و فراتحلیل (PRISMA) مورد ارزیابی تحلیلی قرار گرفتند.

منابع داده‌ای: از پایگاههای MEDLINE، PsycINFO، CINAHL، OT seeker و Cochrane استفاده شد تا مقالات چاپ شده بین سالهای 2000 تا 2017 با استفاده از دستورالعمل‌های موارد ترجیحی در گزارش مقالات مروری نظامند و فراتحلیلی  (PRISMA) مورد بررسی قرار گیرند.

معیار ورود به پژوهش

مقالات برای ورود به این پژوهش باید در مجلات داوری شده منتشر شده بودند؛ به زبان انگلیسی می‌بودند؛ بین سالهای 2000 تا 2017 چاپ شده بودند؛ مطالعاتی در سطح I، II، III بودند؛ چشم انداز کار عملی در کار درمانی داشتند (یعنی مبتنی بر کار یا فعالیت بودند و در حوزه کار عملی و فرایند کار درمانی تحت OTPF-3 اجرا شده بودند) ؛ روی کودکان 5 تا 21 ساله متمرکز بودند؛ مداخلات اجرایی به وسیله متخصصان و پژوهشگران تحصیلی یا سایر حرفه‌ای‌های حوزه سلامت تشریح می‌شدند (یعنی فقط کار درمانگران را شامل نمی‌شدند) و نتایجشان هم در حوزه کار درمانی قرار می‌گرفتند.

بعلاوه پژوهش‌های وارد شده به این مطالعه باید از معیارهای خاصی در رابطه با مشارکت تحصیلی برخوردار می‌بودند. براساس مرور پیشینه پژوهشی و مشورت با تیم پروژه مبتنی بر شواهد ATOTA و روش شناس این سازمان به سه موضوع کلی برای نتایج پژوهش رسیدیم:

1. مشارکت آموزشی- مثل رفتارهای مربوط به انجام تکالیف کلاسی، درگیری با تکلیف و توجه به آن؛ توانایی پیگیری نقش‌های کلاسی؛ مقدار زمانی که در حالت نشسته صرف انجام تکالیف کلاسی شده؛ مقدار زمانی که صرف کار مستقل و کار با همسالان شده؛ عملکرد تحصیلی و مقدار زمان برقراری ارتباط و مشارکت کلاسی و فراوانی این ارتباط و مشارکت  هستند.
2. مشارکت در سواد آموزی – مثل فراوانی رفتارهای خواندن و نوشتن؛ انگیزش و علاقمندی به خواندن و نوشتن؛ خودپنداره مثبت؛ ادراک چیرگی و صلاحیت و نگرش‌ها در قبال خواندن و نوشتن؛ زمانی که صرف نوشتن شده و ادراک عملکرد و رضایت از خواندن و نوشتن هستند.
3. دست نویسی- مثل مهارتهای دست نویسی (دیداری، حرکتی، حسی)؛ سرعت نوشتن، خوانایی و دقت؛ فراوانی و مقدار مشارکت در دست نویسی هستند.

معیار خروج از پژوهش

اگر مطالعات در قالب رساله‌ها، تزها، سخنرانی‌ها یا شرح مذاکرات بودند یا قبل و بعد از بازه زمانی مدنظر چاپ شده بودند؛ مطالعاتی که در سطح IV یا V بودند، صرف نظر از نتایشجان؛ یا مداخلاتی که برای والدین و ارائه دهندگان خدمات آموزشی انجام می‌شدند و فاقد نتایج کودک محور بودند، از مطالعه مروری نظامند حذف شدند. مطالعاتی که نتایج آنها در سه حوزه مذکور قرار نمی‌گرفتند، وارد این پژوهش ‌نشدند. برای مثال مطالعاتی که به بررسی مشارکت اجتماعی در مدرسه، انجام فعالیت بدنی، کسب مهارتهای زندگی و اشتغال؛ آموزش رانندگی، فوق برنامه‌ها و رفت و آمد فعالانه به مدرسه می‌پرداختند را در نظر نگرفتیم.