ایجاد تاب آوری در کودکان از دیدگاه کاردرمانی کودکان
در سال های اخیر مراکز کاردرمانی، شاهد افزایش مراجعات برای ایجاد تحمل کاری در کودکان که در دنیای کاردرمانی به آن «شایستگی اجتماعی و کنترل احساسات» می گویند، بوده اند.
چرا تاب آوری در کاردرمانی اهمیت دارد؟
کودکانی که زندگی شاد و رضایت بخشی دارند، دارای مهارت های مثبتی هستند که برای رویارویی با چالش های زندگی به جای آسیب پذیری به آن ها کمک می کند. چالش ها در فعالیت های روزمره زندگی برای کاردرمانی و متخصصین کاردرمانی کودکان بسیار اهمیت دارد. آنها اعتقاد دارند عبور از این چالش ها رشد واقعی همه جانبه را در فرد رقم خواهد زد. بنابراین تاب آوری و یا تحمل کاری به اصطلاح رایج کاردرمانی اهمیت ویژه ای دارد. بارها ممکن است از مدیران و معلمان و والدین شنیده باشید که بگویند کودک شما تحمل انجام تکالیف ریاضی را ندارد و مثلاً تکالیف مرتبط با نوشتن را بهتر انجام می دهد. یا در جای دیگری معلم هنر به شما می گوید کودک شما تحمل کاری برای انجام تکالیف رنگ آمیزی خودش را ندارد. یا ممکن است در برخی موارد شکایات والدین این باشد که کودک من خودش به تنهایی نمی تواند انجام تکالیفش را تحمل کند، حتماً من یا یک فردی که با کودک آشنایی دارد برای انجام آنها باید در کنار او بنشیند.
در اینجاست که متخصصین کاردرمانی کودکان در کلینیک کاردرمانی و مراکز توانبخشی عصبی کودکان و یا مدارس می توانند مداخلات کاردرمانی مربوط به افزایش تحمل کاری در کودکان را برعهده بگیرند و با دقت به ارزیابی علائم بپردازند.
یک کودک با تحمل کاری پایین از نظر کاردرمانی چگونه است؟
وقتی کودکان ظرفیت اجتماعی، احساسی و انگیزشی لازم برای به کارگیری در زندگی را داشته باشند، به آن تاب آوری می گویند. این یعنی ایجاد اعتماد به نفس، مقاومت و نظم در کودک برای کنار آمدن با دیگران. به عنوان مثال، کودک قادر خواهد بود که دوباره انرژی به دست آورد، خودش را قبول کند، تمام تلاش خود را بکند، ریسک های معقولانه کند، طبق قوانین و مقررات عمل کند، انعطاف پذیر و مقاوم باشد، فهیم و محترم باشد. کلید اصلی تاب آوری، همبستگی و وابستگی است، چون با احساسات تنهایی و بیگانگی مبارزه می کند. تحقیقات متعدد نشان می دهد که کودکان مقاومت و تاب آور، رفتار های زیر را از خود نشان می دهند:
- شایستگی اجتماعی: ظاهر خودمانی، روابط نزدیک و حمایت کننده با دیگران
- مهارت های حل مسئله در جلسات کاردرمانی
- خودمختاری: توانایی کنترل و نظارت بر احساسات و عواطف
- خوشبینی
می دانیم که همه کودکان با مهارت های تاب آوری و مقاومت به دنیا نمی آیند و اینجاست که نقش کاردرمانی مشخص می شود، چون این مهارت های به مرور زمان و با استراتژی های درست و مناسب قابل یادگیری هستند. در طول جلسات کاردرمانی، تیم کاردرمانگر سخت کار می کنند تا از تغییر نگرش کودک از تجسم جملات منفی «نمی توانم» به نگرش خوش بینانه «می توانم، هستم، و دارم» حمایت کنند. یک ابزار علمی و مفید برای ایجاد تاب آوری (تحمل کاری) که هر کسی می تواند آن را مورد استفاده قرار دهد، «دونات تاب آوری» نام دارد. این چارچوب توسط روانشناس بالینی، لین وُرسلی خلق شده و در کتاب معروف او «دونات تاب آوری: راز کودکان قوی» به صورت مفصل معرفی شده است. البته باید گفت این روش را اگر کاردرمانگران با دیدگاه جامع و همه جانبه بر روی کودکان مراجعه کننده اجرا کنند بسیار مفیدتر خواهد بود.
دونات تاب آوری در کاردرمانی
دونات تاب آوری دو بخش دارد، سوراخ مرکزی، که نماد اعتقادات اصلی کودک است که توسعه می یابد و هر چه ابزار و منابع مختلفی بدست می آورد، بیشتر می خواهد دنیا را فتح کند. این اعتقادات در سه حوزه هستند:
1. من دارم
حمایت ها و منابع خارجی، آگاهی نسبت به کسانی که او را حمایت می کنند. ایجاد یک پایه و اساس، یک هسته امنیت و آرامش. به عنوان، من موارد زیر را دارد:
- کسانی که در اطرافم هستند که من به آن ها اعتماد دارم و آن ها نیز تحت هر شرایطی مرا دوست دارند.
- کسانی که برای من محدودیت هایی تعیین می کنند تا قبل از ایجاد دردسر یا مشکل، باخبر شوم.
- کسانی که با انجام کار های مختلف، به من هم نشان می دهند که چگونه می توان یک کار را از راه درستش انجام داد.
- کسانی که می خواهند من یاد بگیرم کار ها را به روش خودم انجام دهم.
- کسانی که وقتی بیمار می شوم، در خطر هستم و یا نیاز به آموزش دارم، به من کمک می کنند.
- کودکان اول باید حوزه "من دارم" را تکمیل کنند تا بتوانند "من هستم" و "من می توانم" را توسعه بدهند.
2. من هستم
نقاط قوت شخصی و درونی: احساسات، نگرش ها، اعتقادات. طرز نگاه کردن شخص به خود (چیزی که هستم).
به عنوان مثل، من موارد زیر هستم:
- دوست داشتنی و دلنشین
- مهربان، دلسوز و فروتن
- پر از حس احترام به خود و دیگران
- پر از حس افتخار به خود
- مستقل و خود مختار
- آماده برای قبول مسئولیت زندگی خود
- پر از حس اعتماد و امید
- این باعث عزت نفس می شود.
3. من می توانم
یادگیری مهارت های اجتماعی و میان فردی. درجه اطمینان به توانایی هایی که شخص دارد (کار هایی که می توانم بکنم).
به عنوان مثل من می توانم:
- درباره چیز هایی که مرا می ترسانند یا اذیتم می کنند، صحبت کنم.
- برای حل مشکلات و مسائل راه حل پیدا کنم.
- وقتی انجام کاری درست نیست و خطرناک است، خودم را کنترل کنم.
- شخصیت و رفتار خود و دیگران را قضاوت کنم.
- زمان مناسب صحبت با کسی یا انجام کاری را بدانم.
- این باعث خود کارآمدی شخص می شود.
طبق نظر کاردرمانگران، دونات به دو بخش تقسیم می شود: هر بخش نشان دهنده عوامل محیطی در زندگی شخص می شود. هنگام بررسی تحقیقات، مشخص شد که هفت عامل زیر، مکرراً در زندگی افراد مقاومت دیده می شود. این هفت عامل عبارتند از:
- عامل والدین: خصوصیات و ویژگی های فرزند پروری قوی و موثر
- عامل مهارت: شواهد خود شایستگی
- عامل خانواده و هویت: جایی که هویت خانوادگی و ارتباطات فامیلی مشهود است.
- عامل آموزش: تجربه ارتباطات و اتصالات در هنگام پروسه یادگیری
- عامل همسن: جایی که رشد اجتماعی و اخلاقی از طریق تعامل با همسن و سال ها رشد می یابد.
اگر به اطلاعات و پشتیبانی بیشتری برای ایجاد تاب آوری در فرزندتان نیاز دارید، لطفاً با مرکز کاردرمانی آریان که در زمینه افزایش تحمل کاری و تاب آوری کودکان متخصصین صاحب نظری دارد تماس بگیرید.
نکته اینجاست که افزایش تحمل کاری در انجام تکالیف کودکان فقط جنبه های روانی و آموزشی ندارد، بلکه از روش های حسی و درمانی یکپارچگی حواس نیز می توان برای افزایش تحمل کاری در کودکان استفاده کرد. ترکیب کاردرمانی و روانشناسی در کنار آموزش والدین می تواند بهترین راهکار برای افزایش تحمل کاری در کودکان باشد .بنابراین به این نگاه نکنید که کاردرمانی فقط برای اختلالات مثل اوتیسم یا فلج مغزی کاربرد دارد. رشته کاردرمانی دیدگاه جامعی در مورد انواع اختلالات پیش روی انسان دارد و برای همه آنها برنامه ریزی درمانی خاص خودش را ارائه می دهد.