بررسی در جهت ایجاد فضاهای مناسب کاردرمانی

بارزترین نشانه در خودماندگی ،اختلال فراگیر در رشد سیستم عصبی است. بدین منظور که بر روی قسمت های متعدد مغز اثر می گذارد و این تأثیر با نقص در تفکر، احساس، هیجان، زبان و توانایی ارتباط با دیگران مشخص می شود.در سه دهه پیش اتیسم شیوع 4 در 10000 تولد را داشت ولی امروزه شیوع آن افزایش پیدا کرده است.  این به این معنی است که شیوع آن در طی سال های 2006 تا 2008 به 23 درصد افزایش یافته و طی 2002 تا 2008 به 78 درصد رسیده است.

در ایران بیش از 3.1 میلیون کودک 5 ساله در طی3 سال تحصیلی برای تشخیص اتیسم با استفاده از پرسشنامه ارتباطات اجتماعیSCQ  غربالگری شدند.

در  پژوهش های اخیر اسناد و منابعی  موجود است که  به صورت کیفی توسط پژوهشگران  بررسی شده و پرسشنامه ای طراحی شده است که توسط 10 نفر از کاردرمانگران مجرب در زمینه اوتیسم مورد تایید قرارگرفته است. این پرسشنامه که بر اساس مشاهدات والدین کودکان مبتلا به این بیماری با طیف اتیسم خفیف، شدید و اسپرگر و در رابطه با فضاهای آموزَشی، خدماتی و درمانی طراحی شده است ، در اختیار 19 تن از والدین کودکان اتیستیک قرارگرفته است.

در این پرسشنامه  15 سوال طراحی شده که نیاز ها و ویژگی های فضاهای درمانی کودکان اتیستیک از دیدگاه والدین ، مانند محرکات محیطی ، صدا ، نور، رنگ ، شرایط ایمنی و بهداشتی... مطرح و مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن با استفاده از رویکرد روانشناسی فضاهای معماری بدست امده است.

 با توجه به اهمیت موضوع ،  تحقیقاتی دراین زمینه، توسط Franklin Anna و همکاران در ژورنالdisord dev autism در سال 2009 به بررسی رابطه ی درک رنگ در کودکان اتیسم در مقایسه با کودکان دارای رشد نرمال صورت گرفته شد که نشان میدهند که فاکتورهای محیطی از جمله فاکتورهای فیزیکی، اجتماعی، فردی و... می توانند تمرکز کودکان اتیسم را برهم بزنند و زمان عدم تمرکز کودکان را کاهش دهند که این مسئله بیانگر این است که میزان و نوع رنگ بر یاد گیری اثر گذار است.

از میان روش های درمانی روش های آموزشی مانند کار درمانی ذهنی و جسمی، گفتار درمانی، بازی درمانی و... مورد بررسی قرار گرفتند که اهمیت و نقش استفاده از فضاهای تخصصی را نشان می دهد. براساس این تحقیق میتوان عنوان کرد، شکل دهی متنوع به فضاها و جزئیات ساختمانی، ایجاد فضاهایی پویا و متنوع و عوامل موثری  در روند آموزش کودکان اتیستیک هستند. عناصر سازنده ای مانند رنگ، نور و صدای متناسب در این فضاها، تاثیر قابل توجهی بر روی بهبود عملکرد کودکان اتیستیک داشته است.

این تجقیقات نشان داد معماری می تواند با بررسی و به کار بردن علم روان شناسی محیطی در شکل دهی متنوع فضاها و آموزش کودکان اوتیستیک موثر باشند. فضاهای معماری  کلینیک های توانبخشی نباید فضاهایی باشد که فقط در آنها روش های عملی انجام شود بلکه باید این فضاها بطوری فعالانه طراحی شوند که  به نحو قدرتمندی در درمان بیماری اتیسم، تسلط بدن و ذهن و ارتباط بر اشیا موثر باشد. با توجه به بررسی های انجام شده ، رنگ یکی از فاکتورهای اولیه در طراحی فضاهای داخلی کودکان است و با استفاده از تنوع  رنگ هاست که کلینیک ها محیطی مطلوب برای کودکان و درمانی که بر اساس فعالیت های آن ها در فضا بوجود میآید در فضاهای آموزشی را فراهم میکنند .

یک طراحی داخلی با سطوح رنگی مختلف برای کودکان در مراکز کاردرمانی و آموزشی ، می تواند مراکز درمانی را محیطی مناسب و دوستانه و مطلوب کند. استفاده از رنگ های ملایم و اجتناب ازبکارگیری رنگ هایی که باعث تحریک و اختالل در تمرکز کودکان در هنگام آموزش می

شود از اهمیت زیادی برخوردار است . بدین صورت که ،میتوان در کلینیک ها و توانبخشی ها با طیفی از نور کم  و یا با استفاده از اتاق تاریک، فضاهایی با قابلیت انعطاف پذیری و فضایی برای تقویت تمرکز کودکان با اختلال بیش فعالی و اوتیسم بوجود آورد زیرا  این موضوع باعث کاهش استرس آنها شده و در روند درمان این کودکان، نقش مثبتی را ایفا می کند. تحقیقات بررسی شده نشان می دهد که استفاده از رنگ های گرم برای مکان هایی که دارای فعالیت های زیاد هستند و استفاده رنگ های سرد در فضاهایی که نیاز به ارامش و سکوت دارند مناسب است

کاهش استرس  نقش مثبتی را در روند درمان کودکان با اختلال طیف اوتیسم و بیش فعالی ایفا می کند، به همین خاطر در انتخاب رنگ ،باید به شدت رنگ  ،تنوع وتفاوتها دقت شود .نوع رنگهایی که برای سطوح داخلی بخش درمانی انتخاب میشود، باید با نوع فعالیتی که در ان فضا صورت میگیردو همچنین سن و جنس کودک، متناسب باشد.آن دسته از رنگهای گرم که از خود نور وتشعشع صادر می کنند ، سبب احساس هوشیاری در انسان می شوند که این امر به تبع خود باعث امادگی عضالت برای انجام حرکات فیزیکی خواهد شد.معماری به عنوان یک حرفه، باید برطرف کننده نیازهای همه نوع از مراجعان باشد و افراد با نیازهای خاص نباید از چنین تطبیقی مستثنا باشند. در این پژوهش بنیادین و کاربردی در روند افزایش بهره وری، ایمنی ،بهداشت عمومی ، سعی گردیده با ارائه طراحی الگویی جامع و ایجاد فضاهای معماری ، میزان رضایت از مراکز اموزشی و درمانی افزایش یابد.

نتیجه گیری

در ادامه نتیجه گیری و طراحی کلینیک تخصصی کودکان اتیسم می توان گفت انسان معاصر بیش از همه ی ادوار انسان های گذشته با اختلالات ذهنی دست و پنجه نرم می کند و همانگونه که علم روانشناسی از طریق مطالعه، پیشنهاد راه های کنترلی امنیت را برای ذهن انسان ایجاد می کند، علم معماری هم میتواند با ایجاد فضاهای مناسب آسایش مردم در این مسیر گام بر دارد.معماری به بررسی شناخت روان و ذهن کودکان با اختلال طیف اوتیسم  می پردازد به عبارتی می توان گفت معماری نمایشگر یک نظم درونی است، یا به عبارتی دیگر مجموعه ایست که عناصر کثیری دارد که بصورت ارتباطی پایه ریزی شده است.

لینک منبع